Familjet Levi & Jakoel

AO28-Familjet Levi & Jakoel

Ndërtesa në foto është një nga godinat më të spikatura në Vlorën e viteve ’20-të-’30-të të shekullit XX për shkak të arkitekturës së saj, profilit funksional dhe atij historik. Kjo godinë ishte qendra e firmës së njohur “Levi&Jakoel”, e cila ishte e famshme për kohën dhe kishte ekskluzivitet tregtinë me shumicë të metrazheve që importoheshin nga Italia dhe Anglia. Dy pronarët e saj, Pepe Levi dhe Rafael Jakoel, klasifikoheshin si njerëzit më të pasur në Vlorën e atyre viteve dhe ndër hebrenjtë më të njohur në Europë. 

Në këtë këndvështrim, godina ka vlera të shumëfishta, arkitekturore, historike dhe vjen si një dëshmi e rolit dhe vendit që kishte komuniteti hebre në Vlorë dhe e bashkëjetesës së shkëlqyer me popullsinë vendase, gjë që u reflektua në shkallën më të lartë në periudhën e Luftës së Dytë Botërore. Asnjë hebre nuk ju dorëzua nazistëve gjermanë në vitet 1943-1944, gjë që e bën Vlorën qendrën rajonale të hebrenjve. Suksesi i Levit, Jakoelit, ashtu sikundër edhe i Matattias, Kantozit, apo dhjetra emrave të tjerë nga ky komunitet, janë dëshmi, provë, realitet, se Vlora dhe hebrenjtë, kanë një histori të gjatë, shumëshekullore, bashkëjetese e miqësie, ndoshta si askund tjetër. 

Kjo ndërtesë është shpallur Monument Kulture Kategoria I dhe është ndërtuar në vitin 1918, prej Nesim Levit, një nga tregtarët më të njohur në Vlorë dhe përfshihet mes 30-40 objekteve të projektuara dhe të ndërtuara nga arkitektë italianë. Ajo ishte një nga dy objektet trekatëshe në rrugën kryesore të atyre viteve të emërtuar “Zog I”, e stilit arkitekturor modern, me një planimetri të thyer në formën e një trapezi të çrregullt dhe me një fasadë tepër tërheqëse, të përshtatur me mjedisin, çka i jepte statusin e një prej godinave më të mira në këtë zonë dhe një ndër krenaritë arkitekturore urbane në Vlorë. 

Në këtë godinë ka qënë vendosur Galeria e Arteve dhe MAPO-ja e madhe e qytetit. Një element tjetër, që e bën të veçantë këtë godinë është edhe një dalje e fshehtë, e cila ishte pjesë e projektit të saj, qysh në momentin kur u ndërtua. Bëhet fjalë për një tunël, me gjatësi rreth 100 metra, që niste nga bodrumi i godinës dhe dilte pas asaj që dikur njihej me emrin “Shtëpia e Sharrajve”, në veri të Sheshit të Flamurit, mes Shtizës së Flamurit dhe hyrjes së Rrugës “Justin Godard”. Kjo dalje e fshehtë përbën një element sigurie, pjesë e mentalitetit historik të këtij komuniteti dhe e kujdesit për të siguruar mënyra alternative në raste rreziku. 

Në vitet 1932-1937, në këtë godinë ka funksionuar kursi i rrobaqepësisë për gra dhe vajza me instruktorë specialistë të njohur nga vende të tjera. Në këtë mënyrë, përveçse si një mundësi punësimi, firma e dy hebrejve të njohur, ishte edhe si një faktor emancipimi.